• صفحه اصلی
  • گنجینه اشعار
  • موتور ترجمه
  • دایره المعارف دانشگاهی
  • زبان ها و گویش ها

امیرخسرو دهلوی


امیرخسرو دهلوی عارف و شاعر بزرگ پارسی‌گوی هند در سال ۶۵۱ هجری قمری در دهلی متولد شد. پس از کسب معلومات به شاعری پرداخت و در دربار پادشاهان هند تقرب حاصل کرد. وی از موسیقی نیز بهرمند بوده و از موسیقیدانان مشهور زمان خود به شمار می‌رفته است. وی در نظم و نثر استاد بود و آثار بسیاری از خود باقی گذاشته که ازجملهٔ آنها دیوان قصاید و غزلیات اوست. علاوه بر آن خمسهٔ نظامی گنجوی را نیز استقبال کرده و آن را جواب گفته است. وی سرانجام در سن هفتاد و پنج سالگی در سال ۷۲۵ هجری قمری در دهلی وفات یافت.

  1. گنجینه
  2. ->
  3. امیرخسرو دهلوی
  4. ->
  5. دیوان اشعار
  6. ->
  7. مثنویات
شمارهٔ ۱ - امیر خسرو در قرآن السعدین شرح می‌دهد که چون سلطان به «خان جهان» اقطاع «اوده»را عطا کرد ، وی با «خان جهان» در انجا ماند
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲ - مگر آرزوی دیدن ما در و دوستان و خویشان او را باز به دهلی آورد:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳ - سلطان کیقباد، گر چه جوان عشرت پسند و عیاش بود مگر از فهم شعر بی بهره نبود وامیر خسرو را صله داد و مکلف به نظم آوردن شرح دیدار او سال پیش بین پسر و پدر (کیقباد و ناصرالدین محمود) نمود، زیرا امیر خسرو خود گواه آن وقایع بود که، آن زمان سبب استحکام اوضاع سلطنت هند گردید در قران السعدین می‌گوید:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴ - اینک شاعر بیان می کند که چسان قران السعدین را به نظم آورد:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵ - چنان بنظر می‌رسد که آن سلطان عشرت طلب و هردم خیال، به این کتاب توجه نکرد و آن همه زر را که وعده کرده بود به امیر خسرو نداد، مگر امیر خسرو ازینکه مثنوی دل‌انگیزی گماشته است ، خرسند بود:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶ - از ینجاست که از مدح کردن اظهار بیزاری و ازاهل زمانه گله می‌کند
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷ - (امیر خسرو ، درطی زندگی دور و دراز خویش باین توبه که در نزدیکی چهل سالگی کرده پابند نمی‌ماند، چنانکه دربیان سرگذشت او خواندیم ) با این هم، امیر خسرو آرزوی واثق داشته تا در قران السعدین تازگی‌های ادبی بیارد:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸ - عزم وی ، بر ایجاد گری ، درین ابیات شرح یافته :
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹ - محض به سخن شناسان حق خورده گیری را قایل است:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۰ - گر چه در پایان سرودن این اشعار بخود چنین خطاب کرده بود:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۱ - امیر خسرو، در ایام نگاشتن اشعار قران السعدین هنوز مثنوی‌های خمسه را به جواب خمسه زنی می ننوشته است خود ملتفت است که این مثنوی او بر سبک نظامی است و آن استاد بزرگ را می ستاید:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۲ - استاد دیگر، سعدی را نیز می‌ستاید:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۳ - (در پی این فهرست منظوم ابیات گزیده‌ای را از حمد، مناجات، نعت و معراج می‌آریم که محسنات معنوی عمده دارد) حمد:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۴ - مناجات
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۵ - نعت
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۶ - معراج
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۷ - (حرکت ناصرالدین از لکهنو تی بنگال به سرزمین بیهار):
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۸ - (شرح حال پسری کیقبا دهلی):
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۹ - (در اثر حدوث وقایع دیگر حرکت سپاه چند هفته به تاخیرافتاد، تاآنکه سپا بسوی منزل اول ، یعنی تلیت و افغان پور عازم شد )
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۰ - پیام پدر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۱ - جواب پسر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۲ - پیام پدر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۳ - جواب پسر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۴ - پیام پدر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۵ - جواب پسر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۶ - (ناصرالدین محمود فرزند کهتر خود کیکاوس را با تحایف فرستاد)
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۷ - (کیقباد از دیدن برادر خود کیکاوس شادمان شد)
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۸ - ملاقات پدر و پسر لحظهٔ قران السعدین
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۲۹ - (اندرز پدر به پسر)
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۰ - (وداع پدر و پسر )
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۱ - (بازگشتن کیقباد بسوی دهلی )
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۲ - ( رسیدن کیقباد به دهلی )
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۳ - صفت دهلی
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۴ - صفت مسجد جامع
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۵ - صفت مناره
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۶ - صفت حوض
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۷ - صفت مردم شهر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۸ - در صفت موسم گرمای هند
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۳۹ - در وصف کشتی هندی
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۰ - در صفت باران موسمی هند
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۱ - در وصف پیل جنگی هندی
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۲ - صفت طعام هندی
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۳ - در وصف جویدن «پان در هند»
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۴ - صفت زنان مطربهٔ هندی
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۵ - نمونهٔ کامل صنایع لفظی و معنوی در اشعار قران السعدین ایجاز
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۶ - تشبیه و تمثیل
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۷ - تخیل
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۸ - صبح
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۴۹ - دیگر صنایع بدیعی:
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۰ - عکس و تبدیل
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۱ - حسن تعلیل
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۲ - لف و نشر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۳ - جمع تفریق تقسیم
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۴ - تجرید
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۵ - تجنیس
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۶ - قلب
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۷ - اشتقاق و شبه اشتقاق
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۸ - سیاق الاعداد
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۵۹ - مراعات النظیر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۰ - ردالعجز علی الصدر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۱ - ترصیع
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۲ - ذوقا فیتین
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۳ - تنسیق الصفات
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۴ - حکمت و اخلاق
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۵ - بمن فی العشق مات و حی فیه
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۶ - نیازمندی در حضرت بی نیازی که دماغ مختل بندگان را از گلشن یحبهم و یحبونه بوی بخشیده
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۷ - نعت کامل جمالی که سر ناخنی از حسنش یک بدر را دو هلال گردانید، صلی الله علیه و آله و سلم
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۸ - صفت معراج صاحبدلی، که از دو نون قاب قوسین، یک دائره میم محبت بنگاشت
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۶۹ - مدح شیخی در آئینهٔ صفا مثالی است از ذات محمد مصطفی با لعین نه بلعکس
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۰ - ستایش خلیفهٔ شائیسته علاء الدین محمد ثبته الله تعالی علی دین محمد مصطفی صلی الله علیه و سلم
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۱ - عرض صحیفهٔ طولانی نصیحت، پیش ضمیر ملهم سلطان، که نسخه‌ایست صحیح از لوح محفوظ حفظ الله تعالی عن التلویح السو
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۲ - سرگذشت
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۳ - در سبب نظم این جواهر که زمرد وصف خضر خان واسطهٔ عقد اوست
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۴ - قلم زدن نخست در شرح تیغ زدن جمهور سلاطین ماضیهٔ دهلی
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۵ - داستان در حک کردن نقش کفر به پلارک چند از دیباچه عشق خضر خان که شاهی از سواد هندوستان و حرفی خان خانان بود
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۶ - آغاز انشعاب عشقهٔ عشق خضر خان از شاخ سبز و تر دول رانی
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۷ - گرم شدن چشم «دول رانی» در روی شمس الحق و الدین خضر خان و از تاب مهر، آب در چشمش گشتن، و مهربان گشتن آن چشمهٔ مهر، بران نیلوفر هندی، و چون شعاع خورشید، از صفر ابر زمین افتادن
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۸ - صفت ماهتابی که پیش از مهر روشن پردهٔ ابر حیا بر رو کشیده
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۷۹ - صفت بهار، و گلگشت شجرهٔ بلند بالش مملکت والا خضر خان طوبی له، در باغ بهشت آسا، و بسوی گلهای کرنه گذشتن، و بوی دوست باز یافتن، و هوش به باد دادن
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۰ - جدائی افگندن تیغ زبان بد گویان میان عاشق و معشوق، و روان شدن دول رانی از خانهٔ دولت سوی کشک لعل، و در فراق خضر خان، از دود آه، کوشک لعل را سیاه گردانیدن
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۱ - صفت آرایش شهر و کشور، چون عروس، از برای تزویج شاه و شاهزادهٔ بی جفت، خضرخان، زادت خضره راسه، و شاهت وجه العدو بباسه!
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۲ - صفت داغهای جدائی، که دود از نهاد آن دو آتش زده فراق براورده
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۳ - صفت شب سیاه هجران، که خضرخان را در کوشک جهان نمای جهان غم نمود، و دولرانی در قصر لعل غرق خوناب بود، و افروخته شدن شمع مراد آن دو محترق هم از آتش دل ایشان، و روشنائی در کار ایشان پدید گشتن
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۴ - رسیدن خضر خان بادلدانی، و با او چون بخت خویش با دولت جفت گشتن
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۵ - خراب گشتن مجلس خانی از گردش دور مدام، و خفتن بخت بیدار خضر خان، به پریشانی این دولت در واقعه دیدن و تعبیر آن خواب پریشان از دل خسرو خستن
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۶ - راز نامه عتاب آمیز ظل الله سوی شمس الحق خضر خان
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۷ - عزم سلطان عالم سوی عالم دیگر، و سلب کردن کافور مجبوب رجولیت فحول ملک و به روشنائی در چشم ملوک نشستن، و دیده قرة العین علائی را، کافور وام گردانیدن، و در آن قصاص، دیده و سر به هم باد دادن!
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۸ - کشیدن اجل، شمشیر الوقت سیف قاطع، بر سر تاجوران سر پر، و شهادت آن بهشتیان بر دست زبانی چند، و گزاردن تیغ بر سر ایشان به خبر مشهور، که «السیف محاء الذنوب»
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۸۹ - بخشیدن برکت و یمن، فرزند یمین‌الدین مبارک را، ازین پند نامه میمون، تا در نقش این پند فرو شود، و از بند نفس بیرون آید!
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۰ - در اختتام این سواد پر از آب زندگانی، که ماجرای دول رانی و خضرخان است ، خصصهما الله به عمر الخضر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۱ - حکایت
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۲ - گزیدهٔ از سپهر اول
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۳ - ذکر عمارتی که بدار الخلاقه شد بلند و آغاز آن ز جامع دین بست کردگار
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۴ - اثبات ملک هند به حجت که جنت است حجت همه به قاعدهٔ عقل استوار
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۵ - ترجیح ملک هند به عقل از هوای خویش بر روم و بر عراق و خراسان و قندهار
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۶ - ترجیح اهل هند بر اهل عجم همه در زیرکی و دانش و دلهای هوشیار
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۷ - حدیث عهد و پیمان لشکر غازی، که در کام نهنگ اندر روند و دیدهٔ اژدر!
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۸ - مصاف اول غازی ملک با لشکر دهلی به باد حمله‌ای زیر و زبر کردن چنان لشکر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۹۹ - حدیث بخشش جان و نوازش از ملک غازی مسلمانان دهلی را به لطف بی حد و بی مر
مشاهده اشعار
شمارهٔ ۱۰۰ - جلوس شه غیاث الدین و دنیا تغلق غازی فراز تخت سلطانی چو افریدون و اسکندر
مشاهده اشعار
معرفی آی واژه

آی واژه، یک موتور جستجوگر رایگان معنی واژه و اشعار و ادب پارسی است که امکان جستجو واژه بین ده ها فرهنگ لغت و جستجو میان آثار بیش از 80 شاعر ایرانی و پارسی زبان را فراهم کرده است.

فرهنگ ها و واژه نامه ها

دهخدا

معین

عمید

فرهنگ نام ها

فرهنگ دارویی

فرهنگ تعبیر خواب

دسترسی سریع

صفحه اصلی

گنجینه اشعار

موتور ترجمه

دایره المعارف دانشگاهی

زبان ها و گویش ها

درباره ما

  • فرهنگ ها و واژه نامه ها

    دهخدا

    معین

    عمید

    فرهنگ نام ها

    فرهنگ دارویی

    فرهنگ تعبیر خواب

  • دسترسی سریع

    صفحه اصلی

    گنجینه اشعار

    موتور ترجمه

    دایره المعارف دانشگاهی

    زبان ها و گویش ها

    درباره ما

تمام حقوق مادی و معنوی متعلق به آی واژه است.